Yazan:Genel Cerrahi Uzmanı Doç. Dr. M. Tahir Oruç
Şişmanlık Nedir?
Vücutta sağlıksız yağ birikimi olması durumuna obezite ve bu kişilere obez veya şişman denir. Şimanlığın değerlendirilmesi için vücut kitle indeksi (VKİ) veya body mass index (BMİ) olarak adlandırılan, boy ve ağırlığın özel bir formül ile oranlanması sistemi kullanılır. Günümüzde obezite erişkinlerin yaklaşık 1/3’ünde, 6-19 yaş arasındaki çocuk ve ergenlerde % 15 oranında obezite görülmektedir.
BEDEN KİTLE İNDEKSİ NASIL HESAPLANIR?
Vücut ağırlığı (kg)
Boy × Boy (metre olarak)
Örneğin; 135 kg bir kişi, 180cm boyunda ise
Vücut kitle indeksi = 135 / 1,80*1,80 = 135/3,24= 41,66 olur.
BEDEN KİTLE İNDEKSİ (BKİ) NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
BKİ DEĞERİ, DURUM
20 Kg/m2nin altıda ise Zayıf
20-24.9 kg/m2arasında ise Normal Kilolu
25-29.9kg/m2arasında ise Hafif şişman(Fazla kilolu)
30-34.9 kg/m2 arasında ise Orta derecede şişman(I.Derece)
35-39.9 kg/m2 arasında ise Ağır derecede şişman (II.Derece)
40 kg/m2 üzerinde ise Çok ağır derecede şişman (III.Derece), Morbid Obez
Obezite veya şişmanlık neden olur?
Fazla gıda tüketimi, aşırı kalorili ve yağdan zengin gıdaların tüketimi obeziteye neden olur. Yaşam şekli: hareketsiz ve spordan uzak yaşam obeziteye uygun zemini hazırlar.
Obezitenin Sonuçları
- Kronik kalp hastalıkları riski artar.
- Ateroskleroz riski artar.
- Hipertansiyon riski obez olmayanlara göre 3 kat artar
- Steatoz (karacğerde yağlanma) ve steatohepatit daha sıktır .
- Obezite ölümcül inme riskini arttırır.
- Obezlerde safra kesesi ve prostat kanseri riski artmıştır
- Safra kesesi taşı, obezlerde 7 kat daha sıktır..
- Reflü özofajit ve hiyatus hernisi daha sıktır.
- Tip 2 diyabet (tip 2 şeker hastalığı) görülme riski artmaktadır.
- Depresyon ve gut a neden olabilir.
- Siklus bozuklukları meydana gelebilir
- Libido ve potansta azalma meydana gelebilir
- Erkeklerde kolon, rektum ve prostat Ca riski artmıştır.
- Fertilitede azalma olabilir
- Polikistik over sendromu görülebilir
Obezite veya şişmanlık ile kanserin ilişkisi var mıdır?
- Evet obezite yada şişmanlık ile kanser hastalığının bilimsel kanıtlar eşliğinde, doğrudan ilişkili olduğu bilinmektedir. Özellikle; rahim kanseri, bağırsak kanseri, meme kanseri, böbrek kanseri ve yemek borusu kanserinin hareketsizlik, obezite veya şişmanlık ile % 25-30 oranında ilişkili olduğu bilinmektedir. Bazı çalışmalarda, yumurtalık kanseri, safra kesesi kanseri ve pankreas kanseri ile şişmanlık arasında da ilişki belirlenmiştir.
- Aşırı kilolu veya şişman hastaların yaklaşık % 5-10’luk bir zayıflamaya gitmelerinin dahi sağlık açısından belirgin katkılar sağladığı bilinmektedir.
- ABD’de yapılan araştırmalarda obezite veya şişmanlığın kanser hastalığındaki payının yaklaşık % 3 civarında olduğu ve kansere bağlı ölümlerin ise % 15-20 oranında şişmanlık veya obezite ile ilişkili olduğu belirlenmiştir.
- Östrojen, projesteron, androjen ve insülin gibi hormonların ani değişikliklerinin kansere karşı eğilimi arttırdığı düşünülmektedir.
Obezite veya şişmanlık, hayati tehlike yaratır mı?
Obez yada şişman kişilerde, yaşam tehdit altına girmektedir. Bu konuda yaygın olarak kullanılan sistemlerden olan Edmonton Obezite Sınıflama Sistemi (EOSS) ile skorun artması ile birlikte ölüm riski doğduğu bilinmektedir.
Evre 0: obeziteye bağlı risk faktörü (tansiyon, şeker sorunu) yok
Evre 1: obeziteye bağlı hafif risk faktörlerinin (sınırda yüksek tansiyon, açlık şekerinin bozukluğu, karaciğer enzimlerinin yüksekliği) ve belirtilerin (nefes darlığı, eklem ağrıları, halsizlik) bulunması
Evre 2: obeziteye bağlı kronik hastalıkların (yüksek tansiyon, tip II şeker hastalığı, uyku apnesi, eklem bozuklukları, reflü hastalığı, polikistik over sendromu, kaygı bozukluğu) varlığı
Evre 3: obeziteye bağlı organ bozukluklarının (kalp enfartüsü, kalp yetersizliği, şeker hastalığına bağlı gelişen komplikasyonlar, ileri eklem bozuklukları ve yaşamı kısıtlayıcı hastalıklar) varlığı
Evre 4: obeziteye bağlı şiddetli organ bozukluklarının varlığı
2011 yılında Raj Padwal ve ark. 20 yaş üzerindeki 8,143 hasta üzerinde yaptıkları çalışmada 1988-1994 ve 1999-2004 dönemlerini karşılaştırmışlardır. 1988-1994 döneminde nüfusun % 77’sinin Evre 1-2 obez sınıfına girerken, 1999-2004 döneminde nüfusun % 90’ının obez sınıfına girdiği belirlenmiştir. Evre 2-3 olan obez hastaların Evre 0-1’e göre belirgin şekilde yüksek oranda ölüm riski taşıdıkları belirlenmiştir.
Türkiye’de obezite veya şişmanlık artıyor mu?
Evet, son yıllarda ülkemizde obezite veya şişmanlık giderek artmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, ülkemiz nüfusu 2010 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’nda, 72,5 milyon olarak belirlenmiştir. Ülkemiz nüfusunun 48.5 milyonu (% 65), 18 yaş üzeri olan erişkin nüfusu oluşturmaktadır. Ülkemizde erişkinlerde diyabet oranı % 9 (6.9 milyon), obezite oranı % 32 (15.4 milyon) ve yüksek tansiyon (hipertansiyon) oranı % 26 (12.7 milyon) olarak belirlenmiştir.
ŞİŞMANLIK (OBEZİTE) TEDAVİSİ
AMELİYAT ÇÖZÜM MÜ?
KİME AMELİYAT?
Uluslararası kriterlere göre vücut kitle endeksi 40’ın üzerinde olan herkese VE vücut kitle indeksi 35-40 arasında olan ama eşlik eden ciddi bir rahatsızlığı (diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalığı, eklem hastalıkları vb.) kişilere obezite cerrahisi önerilebilir. Cerrahi adayı olmayan ancak tedavi gerektirecek derecede obezite problemi olan hastalara davranış biçimlendirmesi, egzersiz reçetesi, diet vb. yardımlar sunulmalıdır.
HANGİ AMELİYAT
Günümüzde obezite için yapılan ameliyat yöntemleri çeşitlenmiş olmakla birlikte hastanın durumunu, tercihini, risk faktörlerini vb faktörleri değerlendirilerek hastaya uygun ameliyat seçimi en doğru olanıdır.
Morbid Obezite Cerrahisi nerede ve nasıl yapılmalıdır?
Morbid Obezite Cerrahisi bir ekip çalışmasıdır. Ekip çalışmasındaki temel amaç doğru hastaya, doğru bir ekip tarafından doğru bir cerrahi işlemin uygulanmasını sağlamaktır. Ameliyat öncesi yapılacak olan tetkikler, muayeneler ve görüşmeler çok önemlidir. Bu işlemler sırasında hastanın altta yatan hastalıkları ortaya çıkarılmakta ve ameliyat sonrası ortaya çıkabilecek şanssızlıklar en aza indirgenmektedir. Obezite cerrahisi tam donanımlı bir hastanede yapılmalıdır. Bu hastane gerektiğinde yoğun bakım, solunum cihazı desteğini verebilmelidir.
Cerrahinin Riski Nedir?
Morbid obezite hastaları diğer hasta gruplarına göre daha yüksek risklere sahiptirler. Buna rağmen, bu hasta grubundaki komplikasyonlar sanıldığı kadar yüksek değildir. Yaygın olarak obezite cerrahisi yapılan merkezlerde bildirilen sorunlar normal kilolu hastalarda gözlenen oranlara yaklaşmış durumdadır. Buun en önemli nedeni bu hasta grubunun giderek daha sık görülmesi, tekniklerin oturması, teknolojinin gelişmesi ve obezite cerrahisi uygulayan merkezlerin tecrübelerinin artması sayılabilir. Obezite cerrahisine bağlı ölüm oranları %1’in altındadır. Birçok merkezde hiç ölüm görülmezken, bazı merkezler 1000 de 2 gibi sonuçlar vermektedir.
Obezite cerrahisi sırasında ortaya çıkan problemleri önlemenin en etkin yolu önceden hazırlıklı olmak ve risk analizini iyi yapmaktır. Hastaların ameliyat öncesinde ve sırasında obeziteye bağlı sorunları çözebilecek ve bu konuda özel eğitim almış bir anestezi uzmanının bakımına emanet edilmesi en önemli aşamadır. İşlemlerin tam donanımlı ve yoğun bakım ünitesi olan bir merkezde yapılması gerekir. Obezite cerrahisi bir ekip işidir.
